Grip op zzp-relaties: navigeer door VBAR en strengere controles

De wereld van zzp’ers en opdrachtgevers is de laatste jaren continu in beweging. Nieuwe wetgeving én intensievere controles staan voor de deur. Wie nú niet opereert op basis van inzicht en een plan, loopt straks tegen forse risico’s aan. In dit artikel leggen we uit wat op je afkomt, welke wetgeving eraan komt, en wat jij vandaag al kunt doen.

De “harde landing” per 1 januari 2026: wat verandert er?

Sinds 1 januari 2025 geldt: het handhavingsmoratorium op schijnzelfstandigheid is officieel beëindigd. De Belastingdienst is opnieuw begonnen met actieve controles, zij het met een “zachte landing” als overgangsperiode. In 2025 ligt de nadruk op signalering, bedrijfsbezoeken, waarschuwingen en corrigerende aanwijzingen. Boetes worden in dat jaar nog niet opgelegd, mits opdrachtgever en zzp’er aantoonbaar serieus bezig zijn de relatie juridisch gezond in te richten.

Wat verandert er per 1 januari 2026?

• Boetes keren terug: vanaf 2026 kan de Belastingdienst boetes opleggen bij schijnzelfstandigheid.
• Strengere controles: er hoeft niet per se een bedrijfsbezoek te komen en het kan ook gaan om oudere tijdvakken.
• Terugwerkende kracht: vanaf 2025 kunnen loonheffingen weer worden nageheven, en vanaf 2030 zelfs tot vijf jaar terug.

Kortom: de ruimte van 2025 om zaken op orde te brengen sluit zich in 2026. Voor wie nog achterloopt, is dit wellicht nu een stevige wake-up call.

Nieuwe wet per 1 juli 2026: Wet VBAR

Tegelijk met de intensivering van handhaving wordt verwacht dat vanaf 1 juli 2026 het wetsvoorstel VBAR van kracht wordt - officieel: “Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden”.

Wat beoogt VBAR?

De kern: op papier zetten wat al in de jurisprudentie ligt - en daarbij meer rechtszekerheid bieden. Belangrijke onderdelen:

• Twee hoofdcriteria: sturing in het werk (gezag) en het (niet) dragen van ondernemersrisico.
• Er komt een rechtsvermoeden van werknemerschap voor laagbetaalde zzp’ers: bij een uurtarief onder circa €36 per uur wordt vermoed dat sprake is van een dienstbetrekking, tenzij de opdrachtgever kan bewijzen van niet.
• Ondernemerschap (extern ondernemerschap) blijft een volwaardig criterium in de beoordeling. Je moet je als zzp’er kunnen gedragen als ondernemer (klanten werven, risico lopen, profilering).
• Geen overgangsrecht: bestaande én nieuwe overeenkomsten moeten meteen aan de regels voldoen wanneer de wet ingaat.

Kritiek & aandachtspunten

• Het toetsen van al deze criteria kan complex zijn - dit wordt geen eenvoudige afvinklijst.
• De drempel van het rechtsvermoeden maakt voor laagbetaalde zzp’ers de positie scherper - wie onder dat tarief werkt, moet kunnen aantonen dat tóch sprake is van zelfstandigheid.
• De wet is nog in het parlementaire traject: er kunnen wijzigingen komen in de Kamerbehandeling.

Met de Wet VBAR krijg je een wettelijk kader dat toonaangevend wordt bij handhaving én bij geschillen. Maar het vergt dat je nu al je werkrelaties (met zzp’ers) tegen het licht houdt en waar nodig herstructureert.

Zelfstandigenwet: nóg een mogelijkheid voor rechtszekerheid

Parallel aan VBAR is er een initiatiefwetsvoorstel in gang: de Zelfstandigenwet (ingediend door VVD, D66, CDA en SGP).

Wat wil deze wet regelen?

• Precieze toetsing vooraf: vóór je start met een opdracht moet duidelijk zijn of je juridisch als zelfstandige of werknemer werkt.
• In het voorstel zijn 3 toetsen opgenomen: de zelfstandigentoets (is de werkende echt ondernemer?), de werkrelatietoets (hoeveel sturing is er?) en een sectorale rechtsvermoedentoets (om brancheverschillen te ondervangen).
• De wet is bedoeld om de onzekerheid weg te halen die onder de huidige regels nog bestaat.

Kritiek & aandachtspunten

Hoewel de Zelfstandigenwet veel steun krijgt, zijn er ook zorgen:

• De criteria kunnen te streng uitpakken, vooral rond “inbedding” en “zij-aan-zij werken”.
• Sectorale regels kunnen leiden tot ongelijkheid - zelfstandigen in zorg of bouw worden zwaarder geraakt.
• De administratieve lasten nemen toe: toetsen, verklaringen en voorzieningen kosten tijd en geld.
• En de overlap met VBAR zorgt bij sommigen voor verwarring over wat straks precies geldt.

Kortom: het idee is goed - meer zekerheid vooraf - maar de uitvoering wordt cruciaal.

De recente motie: wat wilde de Kamer?

Begin oktober heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen die het kabinet vraagt de boetepauze (de zachte landing) met één jaar te verlengen, dus tot eind 2026. Het (dubbel) demissionaire kabinet weigerde dat echter: volgens het kabinet zou verlenging afbreuk doen aan de geloofwaardigheid van de aanpak, misbruik mogelijk maken en risico’s voor het stelsel vergroten.

Deze motie laat zien dat er in de Kamer sympathie is voor extra overgangsruimte, maar het kabinet kiest voor een striktere aanpak. De politieke strijd is dus nog niet over - het gaat ook om balans tussen zekerheid én handhaafbaarheid.

Praktische strategie: wat kun je nú doen?

De regels veranderen snel, maar dat betekent niet dat je moet afwachten. Dit zijn 5 praktische stappen waarmee je vandaag al grip krijgt op je samenwerkingen met zzp’ers:

a. Breng je samenwerkingen in kaart

Maak een overzicht van al je zzp’ers: wat doen ze, hoe lang werken ze al voor je, en hoeveel vrijheid hebben ze?

💡 Let op signalen als vaste werktijden, eigen werkplek of beperkte vrijheid – dat kan wijzen op schijnzelfstandigheid.

b. Kijk naar de praktijk, niet alleen het papier

De Belastingdienst kijkt naar hoe er écht gewerkt wordt. Wie bepaalt het werk, de planning en de middelen? Mag de zzp’er zich laten vervangen?

💡 Een marketeer die zich moet ziekmelden en op jouw laptop werkt, is vermoedelijk geen zelfstandige.

c. Check het tarief

Verdient iemand minder dan €36 per uur? Dan geldt straks het rechtsvermoeden van werknemerschap.

💡 Leg goed vast waarom iemand wél ondernemer is, bijvoorbeeld door eigen klanten, investeringen of risico’s.

d. Actualiseer je contracten

Gebruik geen oude modelovereenkomsten meer. Laat bestaande contracten toetsen op actualiteit en praktijk.

💡 Vermijd zinnen als “werkt onder leiding van” of “volgt instructies van”.

e. Maak een jaarlijkse check

Werkrelaties veranderen. Evalueer elk jaar of de samenwerking nog past bij de wetgeving en de praktijk.

💡 Voeg dit toe aan je HR- of compliance-checklist. Zo zorg je dat je niet alleen compliant bent, maar ook futureproof.

Samengevat

De combinatie van strengere handhaving, de Wet VBAR en de mogelijke Zelfstandigenwet maakt dat 2026 een belangrijk moment wordt voor elke organisatie die met zelfstandigen werkt.

Wie nu inzicht creëert, voorkomt straks verrassingen.

Wil je weten hoe jouw organisatie ervoor staat? Neem contact met ons op. Onze adviseurs helpen je graag je zzp-relaties te beoordelen en toekomstbestendig te maken.