Verdieping binnen estate planning: valt er iets aan erfbelasting te doen?

Het is voor veel mensen geen favoriet onderwerp, maar er komt een moment dat het te laat is. Door nu na te denken over estate planning, zadel je daar nabestaanden niet ongewenst mee op. En minstens zo interessant, door er nu mee aan de slag te gaan is het misschien mogelijk om fiscaal te optimaliseren.

Estate planning is een onderdeel van financiële planning. Wie ver vooruit kijkt voorkomt verrassingen op termijn. Waar financiële planning vooral gaat om het opbouwen en beheren van vermogen, zorgt estate planning voor de goede overdracht daarvan. Bijvoorbeeld op de langstlevende partner en/of de kinderen.

Estate planning: het begint met de samenlevingsvorm

Hoe vermogen overgaat op bijvoorbeeld de langstlevende partner en/of kinderen is voor gehuwden geregeld met de standaard wettelijke verdeling. Die regeling is gemiddeld goed, voor gemiddelde situaties van iedereen die niet te veel afwijkt van de norm. Maar, dat betekent ook dat het voor vooral ondernemers en vermogenden vaak niet de oplossing is die zij zoeken.

Estate planning begint met de samenlevingsvorm. Dus heb je een samenlevingscontract? Ben je getrouwd? Op huwelijkse voorwaarden of in gemeenschap van goederen? Dat vormt het uitgangspunt, om een plan te maken voor het vervullen van je wensen en voorkeuren.

De wettelijke verdeling is bedacht om een verdeling te bepalen, voor wie niets regelt. Het is goed mogelijk om daarvan af te wijken. Dat proces heet estate planning, waarbij je met onze adviseurs nadenkt over de wijze waarop je vermogen wilt overdragen.

Voorbeeld: 600.000 euro nalatenschap

Stel je voor, er is bij overlijden sprake van een nalatenschap van 600.000 euro. Dat bedrag komt volgens de wettelijke verdeling toe aan de langstlevende partner en aan eventuele kinderen. Voor dit voorbeeld gaan we ervan uit dat er twee kinderen zijn. Dat betekent dat de nalatenschap als volgt verdeeld wordt:

• Langstlevende partner: 200.000 euro
• Kinderen: per kind 200.000 euro

De langstlevende partner mag beschikken over de 600.000 nalatenschap, alsof het eigen vermogen is. De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende partner.

Erfbelasting over de nalatenschap

Een situatie zoals in dit voorbeeld kan gaan knellen vanwege de erfbelasting. Er gelden namelijk verschillende vrijstellingen voor de langstlevende partner en voor de kinderen.

• Vrijstelling langstlevende partner: 795.000 euro (dus de nalatenschap valt erbinnen) 
• Vrijstelling kinderen: 25.000 euro (dus de nalatenschap valt er grotendeels buiten) 

Dat betekent in dit voorbeeld dat de langstlevende partner (vanwege de vrijstelling) geen erfbelasting hoeft te betalen over de nalatenschap. De kinderen moeten dat wel, namelijk over het verschil tussen hun deel van de nalatenschap (200.000 euro) en de vrijstelling (25.000 euro). Ze betalen erfbelasting over 175.000 euro.

Het percentage erfbelasting voor de eerste graad (kinderen) bedraagt in 2024 10% tot ongeveer 138.000 euro en 20% over het bedrag erboven. In dit geval betalen de kinderen per kind dus ongeveer 21.000 euro erfbelasting.

Afwijken van de wettelijke verdeling

Het is mogelijk om dat anders te regelen. Bijvoorbeeld door de langstlevende partner in eerste instantie meer te laten erven. Als dat bedrag uiteindelijk alsnog bij de kinderen terechtkomt zodra ook de langstlevende partner komt te overlijden, maakt dat in de praktijk namelijk niet of nauwelijks verschil. In die zin dat het over het algemeen als prettig wordt ervaren dat de belastingheffing wordt uitgesteld naar de toekomst. Zelfs als er dan iets meer belasting verschuldigd is.

Je kunt er met estate planning voor zorgen dat de nalatenschap van 600.000 euro volledig overgaat op de langstlevende partner. Die heeft een vrijstelling tot 795.000 euro, dus betaalt geen erfbelasting. De langstlevende partner ontvangt de nalatenschap. Op basis van de wettelijke verdeling mag de partner er over beschikken alsof het eigen vermogen is, dus ook daar verandert eigenlijk niets aan.

Zodra ook de langstlevende partner komt te overlijden gaat de nalatenschap alsnog over op de twee kinderen. Zij moeten er dan alsnog erfbelasting over betalen, maar krijgen de nalatenschap in handen om dat daadwerkelijk te doen.

Dat voorkomt dat er bij het eerste overlijden al erfbelasting wordt betaald.

Bij samengestelde gezinnen en andere situaties

Het bovenstaande voorbeeld is een eenvoudig scenario, waarbij de nalatenschap overgaat op de langstlevende partner en daarna op de (eigen) kinderen. Is er in plaats daarvan sprake van een samengesteld gezin? Of andere behoeften om de nalatenschap te verdelen, bijvoorbeeld over zowel de langstlevende partner als een goed doel?

In zo’n geval is het verstandig om binnen de wettelijke mogelijkheden - te zoeken naar de meest gunstige aanpak en verdeling. De wettelijke verdeling vormt een goed uitgangspunt, maar biedt niet iedereen standaard de beste oplossing.

Bij een nieuwe relatie van de langstlevende partner

Een andere uitzondering kan gelden voor een nieuwe relatie van de langstlevende partner. Het is mogelijk om te bepalen dat diegene de vordering die de kinderen hebben dan direct moet uitbetalen of zekerheid over de vordering moet verschaffen. Daarmee wordt uitbetaling van de vordering aan de kinderen gewaarborgd. Hun vordering wordt uitbetaald als de langstlevende partner komt te overlijden, maar ook als de langstlevende partner een nieuwe relatie start en de situatie voor de kinderen verandert.

Estate planning bij bedrijfsopvolging

Denk je aan bedrijfsopvolging binnen de eigen familie? Het is mogelijk om een onderneming te schenken. Daarvoor is een schenkvrijstelling beschikbaar. Houd er ondertussen rekening mee dat jouw inkomen verandert, op het moment dat je de onderneming schenkt aan één of meerdere kinderen.

Financiële planning kan inzichtelijk maken of dit haalbaar is. Of dat het belangrijk is om een deel van de onderneming door het kind te laten kopen.

Welke risico’s zijn acceptabel? In het kader van estate planning is het naast optimale gebruikmaking van de schenk- of erfbelastingvrijstelling ook goed om na te denken over (de manier van) compensatie van eventuele andere kinderen. Het op de juiste manier laten opnemen in een testament van (het effect van) de bedrijfsopvolging wordt weleens vergeten.

Nu regelen voorkomt verrassingen

Voor de erfgenamen van wie niets regelt geldt automatisch de wettelijke verdeling. Er valt dan vrijwel niets meer te veranderen. Het is daarom in sommige gevallen aantrekkelijker om het vermogen over te dragen bij leven, of in ieder geval van tevoren te regelen hoe dat moet gebeuren bij overlijden.

Dat biedt mogelijkheden om de belastingdruk te beperken of te verdelen. Het is zelfs mogelijk om vermogen bij leven over te dragen, zonder dat dit daadwerkelijk beschikbaar wordt voor de ontvangers. Bovendien is het mogelijk om herroepelijk te schenken, waardoor een schenking eventueel weer terug te halen is. Een schenkingsplan biedt in dit soort gevallen uitkomst, bijvoorbeeld om gefaseerd en gecontroleerd te schenken.

Quick Scan: moet er iets geregeld worden?

Ben je benieuwd in hoeverre je de financiële planning op orde hebt? Of zoek je naar een manier om af te wijken van de wettelijke verdeling, bijvoorbeeld om fiscaal te optimaliseren? Onze adviseurs gaan graag met je in gesprek over financiële planning en estate planning.

Ter kennismaking kun je gebruikmaken van onze Quick Scan. Daarmee brengen we in kaart wat er haalbaar is. Of wat je misschien over het hoofd ziet, maar wat goed geregeld moet worden om niet voor verrassingen komen te staan.

Stel ons je vragen of meld je aan voor onze Quick Scan.